یکی از مفادی که در اغلب قراردادها مخصوصا قرادادهایی در سطح بین المللی همواره مطرح است، بند و تبصره‌های مربوط به فورس ماژور است. در ادامه به تعریف فورس ماژور و اتفاقاتی که برای قراردادهای حمل‌و‌نقل بین المللی در شرایط فورس ماژور می‌افتد خواهیم پرداخت.
فورس ماژور، یک اصطلاح حقوقی فرانسوی است که در فارسی به قوه قاهره یا قهریه ترجمه شده است و به طور کلی گویای شرایطی ست که بر اثر آن، متعهد نتواند به تعهدات خود عمل نماید. اساسا در هر قراردادی که متعهد به خاطر شرایط فورس ماژور از انجام تعهدات خود باز بماند، قانون به نوعی از او در قبال خسارات ناشی از تاخیر و یا توقف انجام وظایفش سلب مسئولیت میکند.
در تعریف فورس ماژور اینطور آمده است که باید شرایطی با سه مشخصه ایجاد شود تا به آن فورس ماژور بشود گفت:
۱- حادثه غیر قابل اجتناب باشد.
۲-حادثه غیرقابل پیش بینی باشد.
۳-حادثه خارجی باشد. (خارج از حیطه کنترلی متعهد باشد)
مصادیق بسیار زیادی از فورس ماژور عنوان شده است، مانند جنگ و حوادث طبیعی پیش بینی نشده و ... ولی هیچگاه لیست مدونی از شرایط فورس ماژور تنظیم نشده است، چرا که یکی از تعاریف آن غیرقابل پیش‌‌بینی‌بودن است. لذا در شرایط کنونی، میتوان ویروس کرونا را یکی از مصادیق فورس ماژور تلقی کرد.
نکته ای که در این بین حائض اهمیت است، این است شرط فورس ماژور ناظر بر همه قراردادهای خرد و کلان است، ولو اینکه در قرارداد بند و ماده مربوط به فورس ماژور قید نشده باشد.
موضوع مهم دیگر در مورد فورس ماژور این است که زمانی که این شرایط رخ دهد، مسئولیتها و وظایف لغو نمیشوند، بلکه معلق شده و به تعویق می افتند و فقط خسارات ناشی از آن لغو شده و از بین میروند.
قراردادهای حمل و نقل بین المللی هم در زمانهایی مانند شرایط همه گیری ویروس کرونا تحت تاثیر شرایط فورس ماژور قرار میگیرند، مخصوصا در مورد حمل های زمینی که بعلت بسته شدن مرزها و در راه ماندن محمولات، بیشتر تحت تاثیر قرار میگیرند.
[append=28]
با توجه بندها و مواد مختلف کنوانسیون CMR که مشخص کننده قوانین حاکم بر حمل و نقل جادهای و مبین وظایف، مسئولیتها، حقوق و حدود اختیارات متصدیان حمل و نقل بین المللی جادهای ست، زمانی که شرایط فورس ماژور واقع شود، میتوان به مواد قانونی زیر استناد کرد:
بند ۱ و ۲ ماده ۱۴:
۱. در صورتي كه پيش از ورود كالا به مقصد به هر علتي امكان اجرای قرارداد بر‌اساس شرايط پيش‌‌بينی شده در بارنامه جادهای ممكن نباشد، حملكننده از شخصی كه برابر مقررات حق در اختيار گرفتن كالا را دارد درخواست صدور دستور مقتضی خواهد نمود.
۲. با وجود اين، چنانچه اوضاع و احوال ايجاب نمايد كه حمل كالا تحت شرايطي غير از آنچه كه در بارنامه جادهای قيد شده انجام شود و حملكننده نتواند در فرصت معقول از شخصی كه برابر مقررات حق در اختيار گرفتن كالا را دارد دستور مقتضی دريافت كند اقدامی را كه به نظر وی منافع شخص ياد شده را به بهترين وجه تأمين نمايد، انجام خواهد داد.
بندهای ۱ تا ۵ ماده ۱۶:
۱. حملكننده حق دريافت هزينه‌هايی كه برای گرفتن دستورها و همچنين هزينه‌هايی كه برای اجرای چنين دستورهايی متحمل شده را خواهد داشت، مگر اينكه اين هزينه‌ها در نتيجه عمل اشتباه يا غفلت حملكننده به وجود آمده باشد.
۲. در موارد گفته شده در بند (۱) ماده (۱۴)، حملكننده می‌تواند فوری كالا را به حساب‌شخصی كه حق دراختيار‌گرفتن آن را دارد تخليه نموده و با اين كار حمل پايان يافته تلقی خواهد شد. پس از آن حملكننده كالا را از طرف شخصی كه صاحب آن شناخته مي‌شود نگاهداری خواهد كرد.درهرحال حملكننده می‌تواند نگاهداری كالا را به شخص ثالثی واگذار نمايد. در اين صورت هيچگونه مسئوليتی متوجه حملكننده نخواهد بود جز‌اينكه بايد در انتخاب شخص ثالث دقت معقول به عمل آورد. هزينه‌های تعلق گرفته به موجب بارنامه جادهای و ساير هزينه‌ها در برابر تحويل كالا قابل دريافت خواهد بود.
۳. در صورتي كه كالا فاسد شدنی باشد حمل كننده می‌تواند بدون اينكه منتظر وصول دستور شخصی كه حق در اختيار گرفتن كالا را دارد بشود، آن را‌به فروش رساند، همچنين در صورتي كه وضع كالا چنين اقدامي را ايجاب نمايد يا هزينه‌های انبارداری كالا در مقايسه با قيمت آن نامتناسب باشد حملكننده می‌تواند دست به چنين كاری بزند. علاوه بر موارد ياد شده در صورتی كه حملكننده پس از پايان مدتی معقول دستوری مخالف با آنچه كه به‌طور منطقی بايد صادر كند از طرف شخصی كه حق در اختيار گرفتن كالا را دارد دريافت ندارد اقدام به فروش كالا خواهد نمود.
۴. چنانچه كالا به استناد اين ماده فروخته شود، حاصل فروش پس از كسر هزينه‌هاي متعلقه در اختيار شخصی كه حق در اختيار گرفتن كالا را دارد گذاشته خواهد شد. در صورتی كه اين هزينه‌ها مازاد بر حاصل فروش كالا باشد حملكننده مستحق دريافت ما به‌التفاوت خواهد بود.
۵. ترتيب فروش كالا در چنين مواردی به وسيله قانون يا عرف محلی كه كالا در آن قرار دارد، تعيين خواهد شد.
[append=49]
بند ۲ ماده ۱۷:
- در صورتی كه فقدان يا خسارت يا تأخير به سبب عمل خلاف يا غفلت مدعی يا به موجب دستورهای داده شده توسط وی، غير از دستورهايي كه‌حمل‌كننده در انجام آن دچار اشتباه يا غفلت شده باشد يا به علت عيب ذاتی كالا و يا اوضاع و احوالی اجتناب ناپذير كه حملكننده قادر به جلوگيری از آن نبوده حادث شود، حملكننده از مسئوليت مبرا خواهد بود.
در این مطلب، سعی کردیم که با استناد به تعاریف فورس ماژور و همینطور بند و مواد کنوانسیون سی ام آر که ناظر بر حمل و نقل زمینی است، راهکارهای قانونی، حقوق و مسئولیتهای صاحبین کالا و متصدیان حمل در شرایط فورس ماژور و مخصوصا شرایط همه گیری ویروس کووید ۱۹ را ارائه دهیم. امیدواریم که مفید واقع شده باشد.
در صورت نیاز به هرگونه مشاوره یا خدمات برای محمولاتی که تحت شرایط فورس ماژور کنونی باید حمل شوند، حتما با ما تماس بگیرید.
دیدگاه‌های کاربران