اسناد حمل فیاتا چیست؟

یکی از مهم‌ترین دلایل شناخت اسناد فیاتا قابل معامله بودن و غیرقابل معامله بودن آن‌ها در قوانین بین‌المللی است. این اسناد انعطاف‌پذیری قابل‌توجهی برای طرفین معامله در یک دادوستد بین‌المللی به همراه می‌آورد و دانستن کاربردهای این اسناد، از ضروریاتی است که خریدار و فروشنده باید نسبت به آن شناخت کافی داشته باشند. گاهی اوقات، صدور نوع خاصی از اسناد که فقط توسط اسناد فیاتا امکان‌پذیر است، می‌تواند گره کوری را در یک فرآیند تجارت خارجی باز کند.

تاریخچه

فورواردر همان متصدی حمل است که به‌عنوان واسطه بین صاحب کالا و شرکت‌های حمل‌ونقل صاحب وسایل حمل، ایفای نقش می‌کند. فورواردرها در سال ۱۹۲۶ در اتریش اقدام به تشکیل فدراسیون بین‌المللی فورواردرها به نام "فیاتا" نمودند و تاکنون از آن تبعیت می‌کنند. از آن زمان تا به حال اکثر کشورهای عضو، یک و یا دو و یا همه‌ی این اسناد را به‌کار می‌گیرند. میلیون‌ها نسخه از آن به مصرف رسیده است و به‌ندرت اتفاق افتاده است که دعاوی قضائی در ارتباط با این اسناد گزارش‌شده باشد. این خود سندی است بر انسجام و کارآمدی بار فرابرانی که از این اسناد بهره گرفته‌اند.

قوانین و مقررات فیاتا درخصوص اسناد فیاتا

به‌موجب مقررات ناظر بر این اسناد:

۱. اجازه کنترل نشر و توزیع آنها منحصر به انجمن‌های ملی بار فرابری عضو فیاتا داده‌شده است.

۲. مسئولیت چاپ این اسناد به زبان‌های انگلیسی، فرانسه و آلمانی به لحاظ شکل و محتوی طبق نمونه اصلی به عهده انجمن (سازمان) های ملی بار فرابری است.

۳. یک شماره‌سریال (مسلسل) درروی فرم الزامی است.

۴. قبل از تکثیر فرم، انجمن‌های عضو باید نمونه چاپی را جهت تائید به دبیرخانه فیاتا ارائه دهند.

۵. اسناد توسط انجمن‌های هر کشور عضو، بین اعضا توزیع می‌شود و به‌منظور نظارت بر صدور آن‌ها، انجمن‌ها آمار مربوط به خود را که از این فرمها استفاده می‌کنند را ثبت و ضبط می‌کند.

۶. حقوق تألیف اسناد FCT و FCR و FWR و FBL و SDT منحصراً از آن فیاتاست و شرکت‌ها و مؤسسات منفرداً اجازه تکثیر آن‌ها را ندارند.

عمده‌ترین اسناد فیاتا

۱. FCR یا گواهی رسید فیاتا (FIATA Forwarder’s Certificate of Receipt)

FCR توسط فیاتا برای استفاده بار فرابران بین‌المللی عضو فیاتا تهیه و معرفی گردید. سندی است غیرقابل معامله که بیشتر درترم خرید Ex Works کاربرد دارد و مبین این است که فروشنده کالا را درب کارخانه تحویل فورواردر داده است. بار فرابر زمانی که کالا را تحویل گرفت با تسلیم کردن FCR به فرستنده، قبول مسئولیت می‌کند.

به دلیل غیر معامله بودن FCR، معمولاً این سند موردقبول بانک‌ها نمی‌باشد و چون تحویل کالا به گیرنده (در مقصد) مستلزم ارائه این سند نیست، فقط یک نسخه از آن صادر می‌گردد.

بر اساس قاعده EXW در اینکوترمز، فروشنده وقتی مسئولیت خود را انجام داده است که محموله را بارگیری نشده و بدون انجام تشریفات گمرکی صادرات در اختیار خریدار قرار دهد. یعنی به‌محض اینکه متصدی حمل تعیین‌شده توسط خریدار محموله را در انبار فروشنده مشاهده نمود و آن را برای بارگیری در اختیار گرفت، فروشنده می‌تواند درخواست دریافت رسیدی رسمی داشته باشد که نشان دهد مسئولیت‌های خود را به‌طور کامل انجام داده است. از طرفی، بارنامه مدتی بعد از تحویل گرفتن محموله توسط متصدی حمل یا فورواردر، در دفتر کار فورواردر صادر می‌شود و این نیاز فروشنده به دریافت رسیدی رسمی که فوراً حق دریافت آن را دارد، برآورده نمی‌کند. بدین ترتیب، نماینده متصدی حمل یا فورواردر می‌تواند به‌محض تحویل گرفتن محموله و پس از حصول اطمینان از تعداد بسته‌های دریافتی، رسیدی بر اساس مشاهدات دریافتی خود به فروشنده بدهد. صدور این سند می‌تواند از دعاوی حقوقی که در آینده ممکن است پیش بیاید، جلوگیری می‌کند.

2. FCT یا گواهی حمل فیاتا (FIATA Forwarder’s Certificate of Transport)

با صدور FCT و تسلیم آن به فرستنده، بارفرابر متعهد می‌گردد که کالای مربوطه را به‌واسطه نماینده‌ای که او منصوب نموده، در مقصد تحویل نماید. این گواهی اگر به حواله‌کرد صادر شود قابل معامله و موردقبول بانک‌ها خواهد بود و تعهد فورواردر مبنی بر در اختیار گذاشتن کالا با ارائه‌دهنده این گواهی در مقصد خواهد بود. FCT به هیچ وجه به‌عنوان قرارداد حمل (بارنامه)‌ در نظر گرفته نمی‌شود. درواقع تفاوت اصلی FCT با FCR این است که اگر FCR به حواله‌کرد صادر شود، قابل معامله است و در این صورت توسط بانک‌ها در فرآیند اعتبار اسنادی پذیرفته می‌شود. FCT اغلب درترم های FCA و EXW مورداستفاده قرار می‌گیرد.

۳. FBL یا بارنامه فیاتا (Fiata Multimodal Transport B/L)

بارنامه حمل مرکب به‌عنوان سند مالکیت کالا توسط سازمان فیاتا (FIATA) در اختیار فورواردر های عضو آن سازمان قرار می‌گیرد. 

این سند معمولاً جهت حمل ترکیبی استفاده‌شده و دارای اعتبار بسیار بالای بین‌المللی بوده و منطبق با شرایط اتاق بازرگانی و قابل‌قبول کلیه بانک‌ها می‌باشد. انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی ایران وظیفه و مسئولیت تهیه و چاپ این سند را دارد و به‌موجب قراردادهایی که با سازمان‌های فیاتا امضا نموده است مسئولیت حسن استفاده از این سند و حصول اطمینان از وجود پوشش بیمه‌ای بهنگام استفاده از آن را پذیرفته است.

4. FWR  یا رسید انبار فیاتا (FIATA Warehouse Receipt)

 رسیدی ست غیرقابل معامله و به‌عنوان رسید انبار فورواردر یا همان متصدی حمل در مقصد تلقی می‌شود. این رسید به دلیل غیرقابل معامله بودن موردقبول بانک‌ها نمی‌باشد. این رسید وقتی توسط فورداورد صادر می‌شود که کالا را در انبار خود برای انبارداری و یا توزیع لجستیکی دریافت کند. FWR فقط وقتی میتواند قابلیت معامله داشته باشد که روی آن عبارت قابل معامله درج‌شده باشد.