انبار کردن و نگهداری کالا در انبار، بخشی حساس از خدمات لجستیک است. در هر مرحله از خرید بین المللی، کالا انبارداری میشود تا شرایط لازم برای ادامه فرآیند تحویل مهیا شود.
1. دلایل انبارداری
۱- خارج کردن محصول یا کالا از خط تولید و انتقال به محلی مناسب برای فروش یا توزیع.
۲- نگهداری کالا در محلی مناسب برای حفاظت آن در مقابل عوامل اقلیمی و یا سرقت و یا ضایع شدن.
۳- نگهداری کالا در محلی مناسب و استفاده از آن به تناسب نیاز و تقاضا.
۴- جمع‌آوری کالا یا محصول از نقاط یا مراکز تولید متعدد در یک محل مناسب (مثلاً گندم در سیلو) و انتقال تدریجی آن به مراکز مصرف.
۵- ذخیره کالا یا محصول برای موقع اضطراری یا کمبود.
۶- نگهداری کالا در اماکن گمرکی تا مرحله ترخیص و انتقال.
2. انواع انبارها
۱- انبارهای اختصاصی (Private Warehouse) :
مثلاً تولیدات یک کارخانه در انبارهای اختصاصی همان کارخانه. به‌عنوان مثال تلویزیون‌های تولیدی کارخانه X از خط تولید بسته‌بندی نخست به انبارهای واقع در محل یا محوطه کارخانه منتقل میشوند تا حسب سفارش توزیع‌کننده یا فروشندگان تحویل آن گردد.
۲- انبارهای عمومی (Public Warehouse) :
بعضاً ممکن است یک واحد تولیدی امکانات نگهداری کالا را نداشته باشد. در این صورت محصولات خود را از محل تولید مستقیماً به انباری که امکانات لازم را به عموم عرضه می‌کند منتقل می‌نماید و آشکار است به اجاره انبار یا هزینه‌ی انبارداری را می‌پذیرد.
۳- انبار گمرکی (Customs Warehouse) :
این نوع انبارداری درواقع زیر کلید و تحت نظارت گمرک است که به آن Bonded Warehouse میگویند و تا زمانی که صاحب کالا حقوق گمرکی مربوط را نپرداخته باشد و در طول زمانی که برای انجام تشریفات گمرکی لازم است در آنجا نگهداری میشود و تا تسویه حقوق گمرکی اجازه خروج از این انبار را ندارد.
انبارها ازلحاظ نوع ساخت و بنا نیز به انواع ذیل تقسیم میشوند:
1- انبارهای محفوظ و پوشیده که از هر طرف محفوظ است و به تناسب نوع کالای که به آن وارد یا خارج میشود دارای دروازه‌ها، سکوهای تخلیه و بارگیری یا رمپ (Ramp) هستند.
۲- انبارهای سرپوشیده که مسقف هستند و از جهات دیگر باز می‌باشند. در این نوع انبار کالاهایی که معمولاً در مقابل عوامل اقلیمی کمتر آسیب‌پذیرند، نگهداری میشوند. مثلاً ماشین‌آلات، صندوق آلات. به این نوع انبار Hanger میگویند.
۳- انبارهای باز یا محوطه‌ای که فقط ازلحاظ کف و سطح دارای زیرسازی لازم هستند. از این نوع انبار برای کالاهای حجیم مانند آهن‌آلات و جعبه‌های بزرگ لفاف دار و یا ماشین‌آلات بزرگ و ... استفاده میشود.
آشکار است نرخ انبارداری در انبار پوشیده گران‌تر از محوطه است و بسیاری از خریداران با انتخاب نادرست انبار برای کالای خود با هزینه های هنگفتی مواجه میشوند. مصارف انبارداری به‌طور کلی تابع مقدار بار چیده شده در یک مترمربع است.
نکته:
در انبارهای عمومی و گمرکی انباردار به‌محض تحویل گرفتن کالا رسید یا قبض انبار صادر می‌کند و تا زمانی که کالا نزد اوست مسئول است. به همین دلیل برای این دسته از انبارها نوعی پوشش بیمه‌ای تأمین میشود. مثلاً کالاهای مستقر در انبارهای بنادر و گمرکات به‌موجب قانون باید در مقابل خطر آتش‌سوزی بیمه شوند. قفسه‌بندی و صفافی به‌منظور چیدن کالا در ارتفاع اهمیت بسیار دارد تا بتوان از فضای انبار به نحو مطلوب استفاده کرد. در انبارهای مجهز و پیشرفته محمولات وارده به آنجا به‌طور اتوماتیک رده‌بندی شده و هر محموله وارده به آنجا به‌طور اتوماتیک رده‌بندی شده و هر محموله با توجه به وزن و حجم آن به محل مخصوص و مناسبی در انبار منتقل و چیده میشود.
3. طرح و ساختمان انبار (Construction Layout)
طرح و ساختمان انبار باید:
۱- استحکام لازم را داشته و دارای دیوارکشی و سیستم حفاظتی باشد تا ورود و خروج افراد و وسایط نقلیه به آن قابل‌کنترل باشد.
۲- با توجه به نیاز بازار تناسبی بین انبارهای محصور (دارای حصار بلند)، هانگار و محوطه وجود داشته باشد. مثلاً اگر کالاهای وارده به انبار بیش از نوع آهن‌آلات و یا ماشین‌آلات است، باید به‌اندازه کافی محوطه داشته باشد و در مقابل آن کالاهای وارده با انبار از نوع اجناس آسیب‌پذیرهای محصور (دارای حصارهای بلند) و هانگارهای بیشتر داشته باشد.
۳- کف انبار و محوطه باید مطابق اصول فنی ساخته‌شده باشد تا فشار باری را که بر سطح آن قرار گیرد تحمل کند. مثلاً هرچقدر قدرت تحمل در یک مترمربع بیشتر باشد کالای بیشتر را در ارتفاع می‌توان در آن قرارداد.
۴- انبارهای پوشیده به‌خصوص باید به سیستم اعلام‌خطر اتوماتیک Smoke Detector یا دودیاب مجهز باشد.
۵- خیابان‌بندی کافی برای عبور وسایل نقلیه‌ای که وارد انبار میشوند و در آنجا آمدورفت می‌کنند وجود داشته باشد تا دسترسی به انبارها و محوطه‌ها آسان باشد. به‌علاوه در صورت بروز حریق یا حادثه وسایط اطفائیه به‌سرعت به محل حادثه یا حریق برسند.
۶- استحکام بناها و طرح معماری انبارها تابعی از مقدار و نوع کالا و تقاضایی است که متناسب با هر محل و منطقه وجود دارد و سرمایه‌گذاری در ایجاد آن را توجیه کند.
4. هزینه‌های انبارداری
هزینه‌های انبارداری که از مشتریان حصول میشود را عوامل ذیل تعیین می‌کند:
۱- مقدار کالایی که می‌توان در هر مترمربع آن قرار دارد یا به‌اصطلاح ضریب بارچینی. مثلاً ۴ تن در هر مترمربع.
2- قیمت‌های رقابتی. اگر در یک شهر یا منطقه بیش از یک انبار وجود داشته باشد قیمت را عوامل عرضه و بازار تعیین خواهد کرد.
۳- کارآمدی، بهره‌برداری از تجهیزات و افراد استخدامی و کارگران. انبارهایی که توسط بخش خصوصی ساخته میشود و طبق قراردادی مورد بهره‌برداری گمرکی قرار می‌گیرند معمولاً از بازار خوب برخوردار میشوند و درمجموع به مجموعه لجستیک کمک بهتری می‌نماید.
۴- حجم سرمایه‌گذاری در ساخت (تعمیر) انبار و قیمت زمین و ساختمان. همان‌طور که در تعاریف بار فرابری و لجستیک ملاحظه شد، انبارداری یکی از ارکان عمده خدمات لجستیکی است.
5. بارفرابر (فورواردر) و انبارداری
ازجمله خدماتی که یک بارفرابر متعهد میتواند به مشتریان خود عرضه کند انبارداری و نگهداری کالا و محمولات است و یا مرحله بعد از حمل تا مشتری بتواند کالای خود را به مرحله توزیع برساند. تجار یا بازرگانان می‌توانند در صورت نیاز انبارهای اختصاصی خود را زیر نظر گمرک قرار دهند. مثلاً کالای صادراتی در چنین انباری نگهداری میشود و به‌محض آماده شدن برای صادرات تشریفات گمرکی در همان انبار توسط نماینده یا مأمور گمرکی انجام پذیرفته، بارگیری و بعد روانه مقصد میشود. به نحو مشابه کالای وارداتی نیز میتواند به چنین انباری وارد و زیر نظارت و کنترل گمرک قرار گیرد تا بعد از انجام تشریفات گمرکی و ترخیص آن، از انبار خارج گردد.
دیدگاه‌های کاربران