مسئولیتهای قانونی یک شرکت حمل و نقل بین المللی ایرانی در برابر مشتریان

مسئولیت متصدیان حمل و نقل بین المللی ایرانی در برابر مشتریان بر اساس بارنامه صادره مشخص میگردد، اما گاهی با وجود اینکه مشتری به شرکت حمل و نقل ایرانی برای تصدی گری حمل مراجعه کرده است (ترم های E و F در اینکوترمز)، بارنامه توسط شرکت حمل و نقل خارجی صادر میشود. با مطالعه ادامه این مطلب، نکته بسیار مهمی برای شما روشن خواهد شد.

در مطلب مربوط به قرارداد حمل و نقل بین المللی، گفتیم حتی با وجود اینکه بارنامه توسط شرکت حمل و نقل خارجی صادر میشود، اما از آنجاییکه مشتری برای فرآیند حمل و نقل محموله خود به شرکت حمل و نقل بین المللی ایرانی مراجعه کرده است و کرایه را به وی پرداخت میکند، مسئولیت اصلی با شرکت حمل و نقل بین المللی ایرانی است. این موضوع در بند ۲۶ از ماده ۲۰ فصل سوم آیین نامه تاسیس شرکتهای حمل و نقل بین المللی عنوان شده است. در اینصورت، مسئولیتهای شرکت حمل و نقل بین المللی در صورت وجود قراداد، بر اساس مفاد قرارداد و در صورت عدم وجود قرارداد، بر اساس مفاد قوانین عمومی صنفی مشخص میگردد که به شرح ذیل میباشد.

الف: کلیات

۱) کاربرد

۲-۱. با چنین عطفی، طرفین توافق مینمایند که هر شرط اضافه دیگر قرارداد که مغایر با شرایط حاضر باشد فاقد اعتبار است،مگر اینکه متضمن مسئولیت با تعهدات بیشتری برای بارفرابر باشد.

 

۲) تعاریف

۱-۲. خدمات بار فرابری (FREIGHT FORWARDING SERVICES): عبارتست از هر نوع خدمات مربوط به حمل، حمل تلفیقی، انبارداری، جابجایی، بسته بندی یا توزیع کالا و همچنین هر گونه خدمات جنبی و مشورتی مرتبط ازجمله (ولی نه منحصر به) امور مالیاتی و گمرکی، اظهار کالا به مراجع رسمی، تامین پوشش بیمه ای برای کالا،دریافت یا پرداخت وجوه و تهیه یا صدوراسناد مربوط به کالا.
۲-۲. بارفرابر (FREIGHT FORWARDER): به معنی شخصی است که قرارداد خدمات بارفرابری را با مشتری منعقد مینماید.
۳-۲. حمل کننده (CARRIER): به معنی شخصی است که عملا حمل کالا را با وسیله نقلیه خود انجام می‌دهد (مجری حمل= PERFORMING CARRIER) و هر شخصی که با تقبل عینی یا ضمنی وظیفه حمل، این مسئولیت رابعهده میگیرد (پیمان‌گزار حمل= CONTRACTNG CARRIER).
۴-۲. مشتری(CUSTOMER): به معنی هر شخصی است که به موجب قرارداد خدمات بارفرابری منعقده با بارفرابر و یا درنتیجه اقدام خود در رابطه با چنین خدماتی ذیحق و یا متعهد میگیردد.
۵-۲. کالا: عبارتست از هر گونه مال شامل حیوانات زنده وهمینطور بار گنج (CONTAINER) تخته بند (PALLET) یا لوازم مشابه حمل و نقل یا بسته بندی که توسط بار فرابر تامین نشده باشد.
۶-۲. SDR: عبارتست از حق برداشت ویژه طبق تعریف بین المللی پول.
۷-۲. قانون حاکم (MANDATOR LAW): بمعنی هر قانون مصوبی است که مفاد آن را نتوان باستناد شروط قرارداد به زیان مشتری نادیده گرفت.
۸-۲. بطور مکتوب: مشتمل است بر ایمیل ، تلگرام، تلکس، نمابر و یا هر نوع ثبت بوسیله ابزار الکترونیکی.
۹-۲. اقلام یا اجناس گرانبها: عبارتند از شمش طلا، پول و مسکوک، اسناد قابل معامله، سنگهای قیمتی ، اجناس عتیقه، جواهر، تصاویر و آثار هنری و اموال مشابه.
۱۰-۲. کالای خطرناک: عبارتست از کالاهایی که رسما تحت عنوان خطرناک طبقه بندی شده اند و همچنین کالاهایی که ماهیت خطرناک، آتش زا، پرتوزایی مضر یا مخرب داشته یا ممکن است پیدا کنند.

۳) بیمه

تامین بیمه کالا برعهده بارفرابر نیست مگر به موجب دستورات صریح و مکتوب مشتری. کلیه بیمه های تامین شده تابع همان شرایط و استثنائات متداول در بیمه نامه صادره شرکتهای بیمه یا کارگزاران بیمه، که مسئولیت مخاطرات را می‌پذیرند، خواهد بود.
چنانچه توافق کتبی دیگری بعمل نیامده باشد، بارفرابر مجبور نیست برای هر محموله بیمه جداگانه ای تهیه نماید اما میتواند آنرا ضمن هر بیمه نامه باز یا کلی که در اختیار دارد اظهار نماید.

۴) موانع

هر گاه اجرای عملیات بارفرابری با هر نوع مانع یا مخاطره ای مواجه گردد و یا در معرض آن قرار گیرد (از جمله شرایط خود کالا) که ناشی از قصور و خطای بارفرابر نبوده و نتوان با مساعی معقول از بروز آن اجتناب نمود، بارفرابر می‌تواند حمل کالای موضوع قرار داد را متوقف و در صورت امکان، کالا یا قسمتی از آنرا در محلی که به نظر وی امن ومناسب باشد تحویل مشتری نماید. در این حالت،تحویل قطعی تلقی شده و مسئولیت بارفرابر نسبت به چنین کالایی پایان می‌پذیرد.
در هر حال، بارفرابر محق به دریافت حق الزحمه توافق شده در قرارداد حمل بوده ومشتری بایستی هر نوع هزینه اضافی ناشی از شرایط مذکور را پرداخت نماید.

۵) روش و مسیر حمل

بارفرابر بایستی خدمات خود را طبق دستورات توافق شده با مشتری انجام دهد. اگر چنین دستورات صریح یا وافی وجود نداشته و یا طبق قرارداد نباشد، بار فرابر میتواند به مسئولیت و هزینه مشتری به هر نحو که مقتضی بداند عمل نماید.
چنان چه توافق دیگری به عمل نیامده باشد بارفرابر می تواند بدون اخطار به مشتری ترتیب حمل بار بر روی عرشه یا زیر عرشه را داده و برای جابجایی، صفافی ، نگهداری و حمل ونقل کالا وسایر، مسیر و روش دیگری را انتخاب و اتخاذ نماید.

ب: مسئولیت بارفرابر

۶) مسئولیت بارفرابر به عنوان متصدی غیر اصلی (EXCEPT AS PRINCIPAL) یا کارگزار

۱-۶. اساس مسئولیت:
۱-۱-۶. وظیفه دقت و مراقبت:
بارفرابر در صورت کوتاهی در بذل مساعی لازم و عدم انجام اقدامات سنجیده در اجرای خدمات بارفرابری، مسئول خواهد بود. در این حالت، حسب ماده ۸ بایستی فقدان یا خسارت وارده به کالا و همینطور ضرر و زیان مستقیم مالی ناشی از قصور در انجام وظیفه مراقبتش را نسبت به مشتری جبران نماید.
۲-۱-۶. عدم مسئولیت در قبال اشخاص ثالث:
بار فرابر (در سمت کارگزار) مسئولیتی در قبال فعل یا ترک فعل اشخاص ثالث از جمله حمل کنندگان، انبارداران،عوامل تخلیه وبارگیری و صفافی، کارکنان بندر و بارفرابران دیگر ندارد، مگر آنکه درانتخاب و هدایت ونظارت بر عمل اشخاص ثالث مساعی لازم را معمول نداشته باشد.

۷) مسئولیت بار فرابر بعنوان متصدی اصلی (AS PRINCIPAL) یا کارکیا

۱-۷. مسئولیت بعنوان حمل کننده:
بارفرابر چه عملا و با وسایل خود مبادرت به حمل کالا نماید (مجری حمل یا همان Carrier) و چه با صدور سند حمل خود یا به هر نحو دیگر وظیفه حمل را صراحتاً یا تلویحا عهده دار گردد (پیمان گزار حمل) به عنوان کارکیا مسئول است.
معهذا، هر گاه مشتری سند حملی را، که توسط شخصی غیر از بارفرابر صادر شده است، پذیرفته و ظرف مدت معقولی مسئولیت بارفرابر بعنوان حمل کننده را به او ابلاغ ننمود باشد، کارکیا از مسئولیت خود بعنوان حمل کننده مبری است.
۲-۷. مسئولیت بار فرابر در سمت متصدی اصلی ( کارکیا یا همان Principal) نسبت به سایر خدمات:
در مورد خدمات غیر از حمل کالا از قبیل انبارداری، جابجایی، بسته بندی وتفکیک و توزیع کالا وهمین طور سایر خدمات جنبی مرتبط بارفرابر بعنوان کارکیا به شرح زیر مسئول است:
۱- هر گاه شخصا اینگونه خدمات را بوسیله تسهیلات و یا کارکنان خود انجام داده باشد.
۲- هر گاه صراحتا یا تلویحا بعنوان کارکیا قبول مسئولیت نموده باشد.
۳-۷. اساس مسئولیت بار فرابر در سمت نماینده (کارگزار یا همان Agent):
بارفرابر به عنوان کارکیا، طبق ماده ۸، مسئول فعل و ترک فعل اشخاص ثالثی می‌باشد که برای اجرای قرارداد حمل و یا سایر خدمات به کار گمارده است، مثل اینکه این افعال و یا ترک آنها از خود او سرزده باشد. در این حالت،حقوق و وظایف او تابع مفاد قانون ناظر بر شیوه حمل یا خدمت مطروحه ونیز شرایط اضافی صراحتاً توافق شده در آن مورد بوده، و در صورت فقدان توافق صریح ، تابع شرایط معمول برای آن نوع شیوه حمل یا خدمت می‌باشد.

۸) استثنائات، ارزیابی و محدودیت های پولی مسئولیت

۱-۸. استثنائات:
بارفرابر هیچ گاه در قبال موارد زیر مسئولیتی ندارد:
۱- اشیاء گرانبها و کالای خطرناک، مگر اینکه در زمان عقد قرارداد به بارفرابر اظهار شده باشند؛
۲- زیان ناشی از تاخیر، مگر آنکه صراحتا و کتبا توافق شده باشد؛
۳- زیان غیر مستقیم یا منبعث ازعدم النفع، از دست دادن بازار و امثالهم.
۲-۸. ارزیابی غرامت:
بهای کالا به موجب ارزش اظهار شده، قیمت جاری کالا در بورس، یا در صورت معلوم نبودن چنین قیمتی، طبق قیمت رایج بازارو در نبود قیمت های بورس یا بازار با استناد به بهای رایج کالای مشابه از لحاظ نوع و کیفیت تعیین میگردد.
۳-۸. محدودیت پولی:
۱-۳-۸. فقدان یا خسارت کالا:
با وجود مفاد ماده ۳/۷ بارفرابر تعهدی بیش از معادل SDR ۲ (اس. دی. آر) در هر کیلوگرم از وزن ناخالص کالای مفقوده یا خسارت دیده ندارد، مگر آنکه مبلغ بیشتری از شخصی که بار فرابر مسئولیت او را پذیرفته، بازیافت گردد. هر گاه کالا طی ۹۰ روز متوالی بعد از تاریخی که می‌بایست تحویل میشد، تحویل نگردد، مدعی، در صورت فقدان قرائن و مدارک مغایر ، میتواند کالا را گم شده تلقی نماید.
۲-۳-۸. محدودیت تعهد در قبال تاخیر:
هر گاه بار فرابر در قبال ضرر زیان ناشی از تاخیر مسئول شناخته شود میزان این مسئولیت نباید بیش از مبلغ حق الزحمه متعلقه به خدمتی باشد که موجب تاخیر شده است.
۳-۳-۸. سایر ضرر و زیانها:
با وجود مفاد ماده ۳/۷، تعهدات بارفرابر در قبال هر نوع زیانی که در موارد ۱/۳/۸ و ۲/۳/۸ قید نگردیده از SDR 666/67 برای هر رویداد تجاوز نمی نماید، مگر آنکه رقم بیشتری از شخصی که بار فرابر مسئولیت او را پذیرفته است بازیافت گردد.

۹) اخطار

۱-۹. هر گاه اخطار کتبی دال بر فقدان یا خسارت کالا، که ماهیت کلی فقدان یا خسارت را مشخص کند، توسط شخصی که هنگام تحویل کالا محق به دریافت آن میباشد (گیرنده کالا) به بار فرابر داده نشود، خود دلیل موجهی بر تحویل صحیح و سالم کالا است. درمواقعی که چنین فقدان یا آسیبی آشکار نباشد نیز، هر گاه ظرف ۶ روز متوالی بعد از روز تحویل کالا به شخصی که حق دریافت آن را داشته، اخطار کتبی تسلیم بارفرابر نشده باشد، دلیل موجه مذکور به همان نحو صادق است.
۲-۹. در سایر موارد زیان یا خسارت، مشتری بایستی ادعای خود را در مورد هر خدمتی که بارفرابر برای وی انجام داده و یا ارائه آن را متقبل شده است، ظرف مدت ۱۴ روز از تاریخی که مشتری از بروز واقعه یا حادثه موجد ادعا مطلع گردیده و یا باید مطلع می شد کتبا به بارفرابر ابلاغ نماید. هر ادعایی که به ترتیب فوق عنوان و ابلاغ نشده باشد، فاقد اعتبار ومشمول مرورزمان خواهد بود، مگر آنکه مشتری اثبات نماید که رعایت شرط فوق برایش میسر نبوده و ادعای خود را در اولین فرصت ممکن اعلام نموده است.

۱۰) شرط مرور زمان

هر گاه ظرف مدت ۹ ماه بعداز هر یک از مهلت های مقرر زیر علیه بارفرابر اقامه دعوی نگردد، وی بموجب شرایط حاضر ازمسئولیت مبری است، مگر آنکه صراحتا به ترتیب دیگری توافق شده باشد:
- تاریخ تحویل کالا، یا
- تاریخی که کالا باید تحویل میگردید، یا
- تاریخی که با عدم تحویل کالا گیرنده محق بوده کالا را مفقود شده تلقی نماید.
در مورد ضرر و زیان غیر از فقدان یا خسارت کالا، مهلت زمانی ۹ ماه از تاریخ بروز قصور بارفرابر که موجب اقامه دعوی علیه وی شده است، محاسبه میگردد.
۱۱) کاربرد در موراد عرف و (ضمان قهری) TORT
این شرایط در کلیه موارد ادعا علیه بار فرابر، اعم از اینکه این ادعا مبتنی برقرارداد باشد یا عرف و ضمان قهری، کاربرد و مصداق دارد.
۱۲) مسئولیت خدمه و سایر اشخاص
این شرایط در موارد ادعا علیه مستخدم، نماینده یا اشخاص دیگری که بارفرابر برای انجام خدمتی بکار گمارده باشد (منجمله پیمانکاران مستقل) نیز صدق می‌نماید. اعم از اینکه چمیم ادعایی مبتنی بر قرارداد باشد یا عرف و ضمان قهری.
مجموع تعهدات بارفرابر و این قبیل کارگزاران او، رویهم رفته از میزان کل تعهدی که صراحتا در قبال خدمت مورد نظر بین بارفرابر و مشتری توافق و یا بموجب شرایط حاضر تعیین شده است، تجاوز نخواهد کرد.

ج: وظایف و مسئولیت های مشتری

۱۳) شرایط پیش بینی نشده

هر گاه بارفرابر در مواردی که پیش بینی نشده به نفع و مصلحت مشتری عمل نماید، مشتری موظف به پرداخت هزینه ها ومخارج اضافی متعلقه میباشد.

۱۴) منع کسر یا تهاتر

کلیه وجوه متعلقه بایستی بدون تعویق و یا کم وکسر بابت هر گونه ادعا، تهاتر یا ادعای متقابل پرداخت گردد.

۱۵) حق گرو برداشتن

بارفرابر، در حدی که قانون ناظر بر این مورد اجازه میدهد، درهر زمان حق گرو برداشتن کالا و هر نوع سند مرتبط باآن در ازاء مطالبات خود، شامل حق انبارداری و هزینه وصول آنها را از مشتری دارد ومی تواند به هر نحو که مقتضی بداند این حق را اعمال نماید.

۱۶) اطلاعات

مشتری موظف است هنگامی که کالا در ید اختیار بارفرابر گذارده می شود، صحت مشخصات مربوط به ماهیت کلی، علائم تعداد، وزن، حجم و مقدار کالا و همچنین حسب مورد خصلت خطرناک کالا را اعم از اینکه شخصا و یا از جانب او ارائه شده باشد، برا ی بارفرابر تضمین نماید.

۱۷) وظیفه جبران و ادای تعهدات

۱-۱۷. وظیفه کلی ادای تعهدات نسبت به بارفرابر:
جز در حد تعهداتی که بر حسب مفاد مندرج در بخش دوم شرایط حاضر برعهده بارفرابر است، مشتری میبایست کلیه تعهدات ناشی از اجرای خدمات بارفرابری را نسبت به بارفرابر جبران و ادا نماید.
۲-۱۷. وظیفه جبران خسارت همگانی (GENERAL AVERAGE):
مشتری میبایست هر نوع مطالبه ای را که بابت خسارت همگانی از وی میشود،تادیه نموده و تضمین لازم در این مورد را به بارفرابر بسپارد.

۱۸) مسئولیت مشتری

در صورتی که ارائه اطلاعات یا دستورات ناقص یا نارسا یا نحوه تحویل کالا توسط مشتری یا شخصی که به نیابت او عمل میکند به بارفرابر، یا شخصی که بارفرابر ممکن است در قبال او مسئول باشد، سبب مرگ یا مصدومیت اشخاص، خسارت اموال با محیط یا هر نوع ضرر و زیان دیگر گردد، مشتری در مقابل بارفرابر بابت هرگونه ضرر وزیان و خسارت، هزینه ها، مخارج ، هزینه های اداری یا انواع دیگر ضرر و زیان مسئول است.

د: اختلافات و قانون حاکم

۱۹) مرجع قضایی و قانون مورد استناد

هر گاه به نحو دیگری توافق نشده باشد، فقط در جایی که محل اصلی فعالیت بارفرابر در آنجا قرار دارد و به موجب قانون کشوری که محل مزبور در آن واقع شده است می توان علیه وی اقامه دعوی نمود.

۲۰) قانون حاکم

شرایط حاضر فقط در حدودی جاری و نافذ است که با کنوانسیون های بین المللی یا قانون ملی ناظر بر خدمات بارفرابری مغایر نباشد.
۱-۱. این شرایط وقتی کاربرد دارد که با عطف به آن تحت عنوان شرایط عمومی صنفی خدمات بارفرابری، به صورت مکتوب و یا به هر نحو دیگر، در قراردداد منظور گردیده باشد.

متن انگلیسی این قوانین که در واقع مفاد پشت بارنامه صادره توسط شرکت مسیر اکسیر نیز هست را میتوانید از اینجا دانلود کنید.