تمام کالای وارداتی یا صادراتی که در انتظار انجام عملیات گمرکی مربوطه هستند، در اولین قدم در اختیار گمرک قرار میگیرند تا پس از تعیین تکلیف و طی کردن مسیر مشخص در اختیار صاحب کالا برای بهره برداری یا متصدی حمل برای حمل قرار گیرند. محلهایی که در این مدت کالاها توسط گمرک در آنها نگهداری میشود اماکن گمرکی خوانده میشوند.
در واقع، اماکنی که تحت نظارت (تحت کلید) گمرک باشند،مخصوص و مختص انباشت و نگهداری کالا باشند و جهت انجام تشریفات گمرکی استفاده شوند اماکن گمرکی هستند. مثل اسکله، بارانداز، پایانه های زمینی، دریایی و هوایی، ایستگاههای راه آهن و انبارهای گمرکات. لذا بر اساس این تعریف، تمام کالاهای موجود در اماکن گمرکی، اصطلاحا کالاهای گمرک نشده هستند.
از مهمترین اماکن گمرکی، انبارهای گمرک هستند که دارای انواع مختلف از جهات مختلف هستند. از لحاظ نوع مالکیت فضای انبار، انبارهای گمرک به سه دسته انبارهای عمومی، انبارهای اختصاصی و انبارهای رسمی تقسیم میشوند.
انبارهای عمومی
تمامی انبارهایی که در محدوده گمرکات واقع شده اند، انبارهای عمومی هستند. مثل انبارهای گمرک شهریار،گمرک غرب، گمرک بازرگان و تمامی گمرکاتی که در شهرها و استانهای مختلف واقع شده اند. این انبارها هم برای محمولات وارداتی و هم محمولات صادراتی در اختیار تمامی صاحبین کالا قرار میگیرند.بنابراین به دلیل حجم زیاد کالاهای موجود در این انبارها ممکن است پروسه ترخیص کالا در این انبارها به طول انجامد.
خروج کالا از این انبارها منوط به تکمیل کامل فرآیند گمرکی کالا برای واردات یا صادرات و تعیین تکلیف قطعی حقوق ورودی و مالیات و ... برای تمام کالاست و صاحبین کالا امکان خروج تدریجی کالا از این انبارها رو ندارند. لذا با توجه به این توضیحات، شاید استفاده از این انبارها برای تولید کنندگان زیاد مرقون به صرفه نباشد.
انبارهای اختصاصی
این انبارها که خارج از انبارهای عمومی گمرکات قرار دارند، متعلق به یک شخص حقیقی یا حقوقی خاص و مختص نگهداری کالاهای وارداتی گمرک نشده ایشان است. این گمرکات که اصطلاحا تحت کلید گمرک هستند بهترین گزینه برای تولید کنندگان است و به آنها برای ترخیص سریع کالاها، دیرتر متروکه شدن کالاها و خروج تدریجی کالاهایشان پس از ترخیص کمک به سزایی میکند و همچنین تاثیر بسیار زیادی درکاهش زمان و هزینه های صاحب کالا دارد.
به طور خلاصه رویه امور گمرکی انبارهای اختصاصی به این شکل انجام میشود که کارشناسان گمرک در محل انبارهای اختصاصی حضور پیدا میکنند و تشریفات مربوطه را طی میکنند.
انبارهای رسمی
در حالت عادی و به خودی خود این انبارها جزو اماکن گمرکی محسوب نمیشوند، بلکه در شرایط خاص و علی الخصوص در زمان وقوع فورس ماژور گمرک آنها را اجاره میکند که از همین رو به آنها انبارهای استیجاری گمرک هم میگویند.زماینکه یک انبار تحت اجاره گمرک درمی آید، عملکرد گمرک در خصوص آنها کاملا مشابه انبارهای عمومی خواهد بود. برای مثال در شرایطی که به خاطر جنگ، حوادث طبیعی، همه گیری بیماری و ... امکان ارسال کالاها به انبارهای عمومی نباشد، یا به خاطر ماهیت امکان نگهداری کالا در انبارهای گمرکی نباشد، گمرک از انبارهای رسمی برای تعیین تکلیف کالاهای وارداتی استفاده میکند. طبیعتا این انبارها بیشتر برای کالاهای وارداتی استفاده میشوند.
سردخانه ها و مخازن هم میتوانند جزو این انبارها باشند.
انواع انبار از لحاظ شکل ظاهری
انبارهای مسقف
این انبارها دارای دیوار و سقف هستند و مختص نگهداری کالاهایی هستند که در برابر شرایط جوی حساس هستند. این انبارها ممکن است انبارهای مسقف دارای دیوار و یا انبارهای مسقف بدون دیوار (هانگار یا آشیانه) باشند.
انبارهای روباز
این انبارها به دوشکل دارای امکنه بدون سقف که برای مثال برای نگهداری کالاهای مرتفع مثل جرثقیل استفاده میشوند و بدون امکنه مثل محوطه های کانتینری وجود دارند.
دیدگاه‌های کاربران