مهمترین رکن در انواع شیوه‌های حمل و نقل بین المللی، اسناد هستند. اسناد حمل در این بین از اهمیت بسیار زیادی برخوردار هستند. چرا که دست در دست اینکوترمز، حدود مسئولیتهای عوامل ذیمدخل در حمل یعنی صاحب کالا و شرکت حمل کننده را مشخص میکنند . هر یک از طرفین با اتکا به اسناد حمل میتوانند از تحقق حقوق خود اطمینان داشته باشند. در حمل و نقل جاده‌ای، یکی از مهمترین و اصلی ترین اسناد، CMR است.
در ۱۹ می سال ۱۹۵۶ کنوانسیونی تحت عنوان CMR طی نشستی که بین چند کشور اروپایی انگلستان، فرانسه، هلند، بلژیک و سوییس در ژنو انجام شد تنظیم و به امضا رسید. هدف از این کنوانسیون تدوین و یکسان‌سازی قوانین یکپارچه‌ای برای حمل و نقل جاده‌ای به منظور تعیین و تنظیم حدود مسئولیتهای حمل کننده در قبال صاحب کالا و بالعکس بود. در واقع این کنوانسیون میگوید زمانی که یک قرارداد حمل و نقل بین المللی جاده‌ای به امضا میرسد، چه قواعد و قوانینی بصورت پیش فرض بر آن حاکم است و حدود مسئولیتهای کریر در قبال فرستنده یا گیرنده کالا چگونه است و هر یک از طرفین از ابتدای عقد قرارداد و صدور اسناد تا انجام عملیات حمل و تحویل کالا در مقصد چه وظایف و مسئولیتها و حقوقی دارند که در ادامه به مهمترین آنها خواهیم پرداخت.
از منظر کنوانسیون سی ام آر، هر عملیات حمل و نقل بین المللی که حائز چند شرط باشد، تحت کنوانسیون سی ام آر انجام میشود : بین المللی باشد، شروع عملیات حمل توسط کامیون و به صورت جاده‌ای باشد، محل تحویل دادن یا تحویل گرفتن کالا در یکی از کشورهای متعاهد به این کنوانسیون باشد و در نهایت انجام عملیات حمل به صورت رایگان نباشد.
آماتورها به تاکتیک می اندیشند، حرفه‌ای ها به لجستیک
با توجه به تعاریف گفته شده، بنابراین تابعیت عوامل ذیمدخل در قرارداد یعنی فرستنده و گیرنده و حمل کننده تاثیری بر شمول CMR ندارند. همینطور مشخص میشود که حملهای ترکیبی هم میتوانند تحت این کنوانسیون انجام شوند با این شرط که شروع عملیات بصورت جاده‌ای و با کامیون باشد و منوط به اینکه در مسیرهایی که عملیات حمل بصورت جاده‌ای انجام نمیشود کل وسیله حمل شامل کشنده و محفظه بار بر روی وسیله حمل دیگر مثل کشتی بارگیری شوند و در واقع کالا با پلمپ گمرکی و بدون تخلیه روی وسیله حمل غیر جاده‌ای بارگیری شود.
ممکن است این سوال پیش آید که اگر در مسیر حمل غیر جاده‌ای برای کالا اتفاقی بیوفتد چه کسی پاسخگوست و صاحب کالا باید اصطلاحا برای دریافت خسارت یقه چه کسی را بگیرد!!! خب طبیعتا وقتی عملیات حمل بصورت چند وجهی انجام میشود، طبیعتا فرستنده کالا در جریان این امر هست و در صورتیکه اثبات شود خسارت وارده در نتیجه فعل یا ترک فعل حمل کننده جاده‌ای نبوده، صاحب کالا باید طبق قراردادحمل به حمل کننده غیرجاده‌ای مراجعه کند. البته برای حملهایی که چندوجهی هم نباشند، در شرایط اضطرار که به هر نحو انجام با تکمیل فرآیند حمل بصورت جاده‌ای میسر نباشد، حمل کننده میتواند بخشی از عملیات حمل رو به طریق غیرجاده‌ای انجام دهد. مانند جنگ و بلایای طبیعی و شرایط فورس ماژور. چرا که در بحث فورس ماژور گفته شده که حمل کننده موظف است هر اقدامی که حداکثر منافع صاحب کالا را تامین کند انجام دهد که یکی از آنها میتواند تکمیل عملیات حمل به روشهای دیگر باشد.
نکته ای که باید به آن توجه داشت این است گمرک و امور گمرکی نقش و تاثیری بر CMR ندارند و امور گمرکی در هیچ جای این کنوانسیون دیده نشده، چرا که این کنوانسیون گویای روابط و مسئولیتها و تعهدات بین حمل کننده و فرستنده یا گیرنده کالاست و این یکی از تفاوتها اصلی CMR و TIR است.
از منظر این کنوانسیون کالاها به سه دسته کلی تقسیم میشوند:
کالاهای مجاز
کالای مجاز مشروط: کالاهایی چون حیوانات زنده، دارای طبیعت فساد زا، کالاهای فاقد بسته بندی یا دارای بسته بندی معیوب یا بدون علامت و شماره، کالاهایی که در وسایل نقلیه روباز حمل شوند و در نهایت کالاهایی که توسط فرستنده و بدون دخالت و نظارت حمل کننده درون محفظه حمل بارگیری و مهاربندی شده باشند. در واقع از منظر کنوانسیون سی ام آر حمل این کالاها فقط با مسئولیت فرستنده یا گیرنده حمل میشوند و حمل کننده هیچ مسئولیتی در قبال فقدان تمام یا بخشی از کالا ندارد، مگر در شرایطی که فرستنده یا گیرنده بتوانند با ادله بسیار محکم اثبات کنند که حمل کننده بطور عمدی باعث ایراد خسارت به کالا یا فقدان آن شده است که در عمل اثبات چنین مدعایی بسیار بسیار دشوار است.
کالاهای ممنوعه: کالاهایی چون مرسولات پستی، جنازه، اثاثه. حمل این کالاها به هیچ عنوان نمیتواند تحت کنوانسیون سی ام آر انجام شود.
بیمه مسئولیت متصدیان حمل، بیمه باربری نیست
البته با توجه به نکته‌ای که در خصوص حمل کالاهای مجاز مشروط گفته شد باید به این نکته توجه داشت که به طور کلی در تمامی موارد به جز حمل کالاهای مجاز مشروط، تمام ریسک و مسئولیت حمل به عهده کریر است مگر در شرایط فورس ماژور و عیب ذاتی کالا.
به طور کلی مسئولیتهای حمل کننده به این شرح هستند:
کریر در قبال فقدان، تاخیر و خسارت مسئول است.
کریر در قبال فقدان، تاخیر و خسارات ناشی از استفاده از وسیله حمل معیوب و عملکرد عوامل اجرایی که به خدمت میگیرد مسئول است.
کریر در قبال فقدان، تاخیر خسارات ناشی از دستورات شخص مجاز ( فرستنده یا گیرنده ) مسئول نیست.
کریر در قبال فقدان، تاخیر و خسارات ناشی از عیب ذاتی کالا، حمل کالاهای مجاز مشروط و شرایط فورس ماژور مسئول نیست.
در کنار مباحث مربوط به خسارات، بحث دیگه ای که مطرح است فقدان است. خب شاید این سوال وجود داشته باشد که ملاک فقدان چیست و چطور باید ادعا در این خصوص مطرح شود.
به طور کلی در صورتیکه در قرار داد حمل توافقی برای مدت زمان حمل مشخص شده باشد، صاحب کالا میتواند ۳۰ روز بعد از آن تاریخ ادعای مفقودی نماید. ولی در صورتیکه مدت زمان حمل مشخص نشده باشد، حتی با مشخص بودن مدت زمان عرف حمل، صاحب کالا ۶۰ روز بعد از تحویل کالا میتواند ادعای فقدان کند.
مدت زمان برای ادعای خسارات هم به این شکل است که در صورتیکه بعد از تحویل، گیرنده عیب آشکار تشخیص داد ادعای خسارت میکند ولی در صورتیکه کالا عیب نهان داشته باشد فقط ۷ روز بعد از تحویل میتواند ادعای خسارت نهان کند. البته در صورتیکه موفق به دریافت خسارت نشود، یکسال از زمان تحویل کالا فرصت دارد تا به صورت قانونی اقامه دعوی کند. بعد از آن مشمول مرور زمان شده و دیگه قابل پیگیری نیست.
البته در برخی موارد که مشخص شود تعمدی از طرف حمل کننده وجود داشته و کریر سعی در فریب صاحب کالا داشته که اصطلاحا به آن تدلیس میگویند، صاحب کالا ۳ سال زمان برای اقامه دعوی بر علیه حمل کننده دارد.
دیدگاه‌های کاربران