برای حمل و نقل کالایی که خطرناک است چه اقداماتی لازم است؟

به کالاهاییکه امکان بروز آسیب برای انسان، محیط زیست و همچنین سایر کالاها دارند، کالای خطرناک گفته می‌شود. حمل و نقل بین المللی کالاهای خطرناک مشمول قوانین و مقررات مفصل ویژه‌ایست که برای هر شیوه حمل شکلی متفاوت دارد و برای هر شیوه حمل کنوانسیونی جداگانه تدوین شده است که باتوجه به ویژه‌گیهای آن شیوه حمل، مقررات دقیق و مفصلی درنظر گرفته شده است.

در یک قرارداد معامله تجاری، براساس ترم اینکوترمز مربوط به آن قرارداد، خریدار یا فروشنده مسئول اقدام برای حمل و نقل محموله هستند. در هر دو حالت ممکن، یعمی چه خریدار مسئول انتخاب و پرداخت هزینه حمل و نقل باشد و چه فروشنده، مسئولیت تهیه اسناد کاملی که در طول فرآیند حمل لازم است با فروشنده است. یعنی وقتی یک محموله از جنس کالای خطرناک قراراست که حمل شود، فروشنده مسئول تهیه اسناد مربوط به ماهیت و هندلینگ کالای خطرناک است مگر اینکه صراحتاً بین خریدار و فروشنده طور دیگری توافق شده باشد. به این سند، Material Safety Data Sheet به معنی برگه حاوی اطلاعات ایمنی محصول یا به اختصار MSDS گفته می‌شود. 

برای تهیه MSDS، فروشنده لازم است موارد زیر را به ‌دقت در این سند ثبت کند:

1. مشخصات و شناسه ماده خطرناک
2. مشخصات خطرات قابل ابراز ماده خطرناک
3. اطلاعات مربوط به اجزای ماده خطرناک
4. اقدامات مربوط به کمک‌های اولیه در صورت بروز خطر
5. اقدامات مربوط به اطفا حریق در صورت بروز
6. اقدامات مربوط پاکسازی در صورت نشت تصادفی ماده خطرناک
7. نحوه انبارداری و هندلینگ
8. نحوه رفتار افرادی که در معرض کار با این ماده قراردارند و نحوه حفظ ایمنی
9. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیای ماده خطرناک
10. سطح پایداری و واکنش پذیری ماده خطرناک
11. اطلاعات مربوط به میزان سمی بوده ماده خطرناک
12. اطلاعات مربوط به آسیب احتمالی ماده خطرناک به محیط زیست
13. اطلاعات مربوط به معدوم کردن ماده خطرناک
14. اطلاعات مربوط به نحوه حمل و نقل ماده خطرناک
15. اطلاعات مربوط به مقررات موجود در مورد ماده خطرناک
16. سایر اطلاعات لازم

مقررات بین المللی برای حمل و نقل کالاهای خطرناک وجود دارد:

• مجموعه مقررات IMDG که مخفف عبارت International Maritime Dangerous Goods Code (قوانین دریانوردی در مورد کالاهای خطرناک)‌ که توسط IMO که مخفف International Maritime Organization (سازمان بین المللی دریانوردی) است تدوین شده است. این مقررات جزییات دقیق در مورد بسته بندی، علامت گذاری، انبارداری، حمل و نقل و الزامات ایمنی های در مورد هندلینگ کالاهای خطرناک ارائه می‌دهد.
• مجموعه مقررات ADR که مخفف یک عبارت فرانسوی به معنی مقررات حمل و نقل جاده‌ای کالاهای خطرناک در اروپا است و توسط سازمان IRU تدوین شده است.
• مجموعه مقررات DGR که مخفف Dangerous Goods Regulations (مقررات کالاهای خطرناک) که مربوط به حمل و نقل هوایی کالاهای خطرناک است و توسط سازمان IATA که مخف International Air Transport Association (سازمان بین المللی حمل و نقل هوایی) است تدوین شده است. 
• مجموعه مقررات RID که مخفف و برگرفته از International carriage of Dangerous goods by Rail (مقررات بین المللی حمل و نقل کالاهای خطرناک از طریق ریل)‌ است و توسط سازمان OTIF که مخفف International Organization for International Carriage by Rail است تدوین شده است.

برای حمل و نقل کالای خطرناک، لازم است ابتدا دسته بندی آن یا کلاس آن مشخص شود. به‌طور کلی کالاهای خطرناک شامل دسته بندی های زیر می‌شوند:

1. دسته اول: مواد منفجره
2. دسته دوم: گازها
3. دسته سوم: مایعات قابل اشتعال
4. دسته چهارم: جامدات قابل اشتعال
5. دسته پنجم: مواد اکسید کننده
6. دسته ششم: مواد سمی
7. دسته هفتم: مواد رادیواکتیو
8. دسته هشتم: مواد خورنده
9. دسته نهم: سایر

یکی دیگر از مواردی که برای شناسایی کلی کالای خطرناک لازم است UN Numbers یا همان کد UN است که توسط کمیته کالای خطرناک سازمان ملل کد گذاری شده است.

برای پیدا کردن کالای خطرناک در کتابچه مربوط به مقررات حمل و نقل کالای خطرناک با توجه به شیوه حمل مورد نظر (IMDG, ADR, DGR, RID) لازم است کلاس کالای خطرناک بهمراه UN Number ارایه شود.

مثلاً:Class 3 | UN Number 1201

پس از یافتن کالای خطرناک در کتابچه مربوطه، لازم است تمامی مقررات مربوط به حمل آن کلا نکته برداری و چک لیست شود. حتما چک لیست تهیه کنید و آن را به تمامی افرادی که در فرآیند بسته بندی و حمل و نقل آن کالا شرکت دارند بدهید.